Zoeken

Bier en maatschappelijke vraagstukken

De Nederlandse biercultuur heeft allerlei raakvlakken met brede maatschappelijke thema's zoals gezondheid, veiligheid, ongelijkheid en milieubescherming.

Drankbestrijding

Halverwege de 19e eeuw ontstonden de eerste organisaties die zich tegen het overmatig gebruik van alcohol keerden. Aanvankelijk was dit vooral gericht op het terugdringen van jenevergebruik. De volksbond "Vereeniging tegen Drankmisbruik" benoemde in 1883 een commissie die zich boog over de vraag: Wat kan er door den Bond worden gedaan om het gebruik van bier als volksdrank te bevorderen? Zij stelden dat men het volk den jenever als volksdrank niet kan ontnemen zonder daarvoor een anderen drank in de plaats te stellen; dat koffij en thee daarvoor minder geschikt moeten worden geacht en dat wijn te duur is om daarvoor in aanmerking te komen zoodat niets anders over blijft dan bier. Later richtten organisaties als de Nederlandsche Christelijke Geheelonthouders Vereniging, de Algemene Nederlandse Geheel-Onthouders Bond en stichting Sobriëtas zich op het bestrijden van alle alcoholhoudende dranken. Na de Tweede Wereldoorlog verdween de invloed van de drankbestrijdersverenigingen en werd meer nadruk gelegd op alcoholgebruik en verkeer. Veilig Verkeer Nederland (VVN) lanceerde in 1965 de campagne Glaasje op, laat je rijden. Op initiatief van van de Nederlandse brouwerijen werd samen met producenten en importeurs van wijn en gedistilleerde dranken in 1980 de Stichting Verantwoorde Alcoholconsumptie (STIVA) opgericht. Samen met o.a. VVN werkte STIVA vanaf 2001 aan de campagne Bob om het gevaar van alcohol in het verkeer onder de aandacht te brengen.

Om een constructieve discussie te kunnen voeren over het onderwerp verantwoorde alcoholconsumptie is het van groot belang dat de juiste feiten en cijfers beschikbaar zijn. Niet zelden leidt een debat over alcohol in de politiek, thuis of in de kroeg tot (hoog)oplopende emoties. STIVA ziet het als haar verantwoordelijkheid om de juiste feiten en cijfers voortdurend onder de aandacht te brengen en te houden van iedereen die zich een mening wil vormen over de rol van alcoholhoudende drank in de Nederlandse samenleving. Op de website van STIVA wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed:

Gezondheid

Dat het thema gezondheid en bier geen nieuw fenomeen is bewijst een advertentie uit het Algemeen Handelsblad van 5 augustus 1861. Meindners Malz Extract of Gezondheisbier werd wegens zijne buitengemeene werkingen hij verminderde LEVENSKRACHTEN, BORSTKWALEN, KWALEN DER MAAG, SLIJMBEZETTINGEN, HOESTEN, GEBREK AAN EETLUST, ZWAKTE AAN SPIEREN EN ZENUWEN, SLAPELOOSHEID, KOORTS, en allerbijzonderst tegen AAMBEIJEN hoogst probaat hulp- en versterkingsmiddel in Duitschland, Engeland, Frankrijk, ja zelfs in Amerika erkend en beroemd, ook door de uitstekendste Geneeskundige Autoriteiten aanbevolen, als speciaal onderzocht door den Beëedigden Scheikundigen ervaren Heer Dr. ZUIREK, en bij duizende dankbetuigingen en getuigenissen van herstelde kranken geprezen. In de Opregte Haarlemsche Courant van 29 mei 1875 adverteerde de Rotterdamse bierhandelaar J.A. van Olffen onder de titel Gezondheid dat de HH Doctoren, zoo buiten- als binnenslands, het dagelijksch gebruik van Engelsch en Iersch Bier STOUT, ook wel genaamd PORTER, ten zeerste aanbevelen. Dezelfde aanbeveling werd vanaf 1880 ook gebruikt door brouwerij De Gekroonde Valk voor haar eigen stout. Tegenwoordig zijn dergelijke gezondheidsclaims niet toegestaan en is bier en gezondheid onderwerp van onderzoek en discussie. Zo stelt het Voedingscentrum dat alcohol niet gezond is en adviseert het om geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan 1 glas per dag. Het Kennisinstituut Bier zegt daarentegen dat matige bierconsumptie kan passen in een gezonde levensstijl en een positief effect kan hebben op de gezondheid.

Diversiteit en inclusiviteit

Bierbrouwen viel in de middeleeuwen onder de huishoudelijke taken en werd meestal door vrouwen uitgevoerd. Met het ontstaan van commerciële bierbrouwerijen werd het beroep van brouwer vaker door mannen uitgeoefend en in de 20e eeuw waren er nagenoeg geen professionele vrouwelijke brouwers meer in Nederland. Bier was een mannenaangelegenheid getuige ook de reclamecampagne van Amstel "Dit is de man, dit is zijn bier" uit de jaren 1960-1970. Met de zogenaamde Craftbeer revolutie nam niet alleen het aantal brouwerijen toe, maar ook het aantal vrouwen in de Nederlandse bierwereld. Zowel als brouwer en als consument. In 2020 werd het Benelux chapter van de Pink Boots Society (PBS) opgericht. PBS werd door de Amerikaanse brouwer Teri Fahrendorft opgericht met als doel om vrouwen die professioneel werkzaam zijn in de bierwereld, aanmoedigen zich verder te professionaliseren en hun kennis te delen met andere leden.

Een ander fenomeen dat zich sinds de millenniumwisseling voordeed werd geïnitieerd door Arno Kooy en Fer Kok. Vanaf de oprichting van hun brouwerij De Prael in 2002 boden zij werkgelegenheid aan mensen die als gevolg van psychische problemen tijdelijk niet meer konden werken. Andere brouwerijen waaronder De 7 Deugden, Praght en de Gooische Bierbrouwerij volgden hun voorbeeld.

Duurzaamheid

Bierbrouwerijen verbruiken veel water en energie in hun productieproces. Daarnaast leidt het verpakken en de distributie van het bier tot extra druk op beschikbare grondstoffen en de kwaliteit van het milieu. Met de toenemende aandacht voor klimaatverandering gaat dan ook niet aan de Nederlandse bierwereld voorbij. Pionier op het gebied van duurzaamheid in de Nederlandse bierwereld was De Leckere. Zij startten in 1997 met het gebruik van uitsluitend biologische grondstoffen. Daarnaast was het de Gulpener Bierbrouwerij die rond 2000 een beleid inzette met nadruk op het gebruik van grondstoffen uit de regio, waarbij de hele keten van bierbrouwen is ingericht met een zo laag mogelijke belasting van het milieu. In 2020 opende Gulpener een nieuw brouwhuis dat tot een van de meest energiezuinige in de wereld kon worden gerekend.

Een ander aspect van duurzaamheid betreft het gebruik van statiegeld op verpakkingen. Veel kleine brouwerijen gebruiken uitsluitend flessen die slechts eenmalig gebruikt worden. Nederland kent weliswaar een goed recyclesysteem met een fijnmazig netwerk van glasbakken, maar Milieu Centraal stelt dat statiegeldglas een gunstig milieuprofiel heeft, omdat het vaak hergebruikt kan worden. Een bierfles met statiegeld is bijvoorbeeld acht keer minder belastend voor het milieu dan een wegwerpexemplaar.

Steeds meer brouwerijen vullen hun bier af op blik. Blik heeft als voordeel dat het bier beter geconserveerd blijft omdat er geen licht en zuurstof bij kan komen. Bovendien is het lichter dan glas waardoor minder brandstof nodig is bij het vervoer en het is makkelijk recyclebaar. In 2023 werd in Nederland statiegeld voor blikverpakkingen ingevoerd.

Aanvullingen voor deze pagina kunnen worden doorgegeven via feedback-knop: