Bierliteratuur

De biermarkt is in beweging, dat ziet iedereen. Na vele jaren in een opwaartse spiraal gezeten te hebben lijken we nu in een neerwaartse spiraal terecht te komen. Conjunctuur noemen economen dat. Niets nieuws, vindt in alle markten plaats. Of is er meer aan de hand? Tussen 1960 en 1980 verdwenen veel speciaal-bieren, en dus ook hun brouwerijen van de kaart. De bierdrinker koos massaal voor het 'heerlijk helder' getapte pilsje. Maar iedere actie kent een reactie, en dus zag je halverwege de jaren '80 de eerste micro-brouwerijtjes verschijnen. Een voorbode voor wat komen ging. Kort na de eeuwwisseling werd duidelijk dat er een 'nieuw' marktsegment aan het ontstaan was: craft-beer! Met een vernieuwend en collegiale, wereldwijde verbondenheid. En, niet onbelangrijk voor de opportunisten onder ons, met uitstekende marges! Dit resulteerde in de wildgroei van brouwerijtjes en bierfirma's die we de laatste 10 jaren gezien hebben, met alle poespas eromheen: bierfestivals, beer-awards, bierproef-cursussen, allerlei bier-apps etc. Een hype is een hype, en daar valt een verdienmodel van te maken. Maar op een bepaald moment ontstaat er een verzadigingspunt, daarna een kenterpunt. De trendgevoeligen onder ons vinden een andere trend om te volgen, en geleidelijk maar gestaag daalt de belangstelling voor een bepaald product. In ons geval speciaalbier. De markt reageert; kasteleins en bierhandelaren worden voorzichtiger met inkopen, de kleinste brouwerijtjes vallen af, festivals worden niet meer georganiseerd, investeringen uitgesteld. Een grote zwarte wolk pakt zich samen boven de craft-beer beweging. De saamhorigheid verdwijnt geleidelijk; collega's worden concurrenten. Want iedereen wil tenslotte overleven.

Maar hoe doe je dat in een marktsegment dat ook nog eens bestookt wordt door de anti-alcohol lobby, en onder druk staat van almaar hogere accijnzen en energiekosten (laten we het dan nog maar even niet hebben over alle belastingen en geldverslindende regels die de overheid een kleine brouwerij oplegt). Moeten we dan allemaal maar alcoholvrij bier gaan maken? Of net als in het UK bieren van 3 à 4 vol%?

Allereerst moeten we ons als brouwers realiseren dat we een groot deel van de problemen zelf op de hals gehaald hebben: Overschatting van de markt, "de sky is the limit", "gek is niet gek genoeg", hebben er o.a. toe geleidt dat veel startende brouwerijen b.v. via crowdfunding (een fenomeen dat sinds de oprichting van BrewDog blijkbaar gerelateerd is aan de craft-beer beweging) met een ruime overcapaciteit/investering gestart zijn. Veel groter dan zinvol of bedrijfseconomisch haalbaar. Om het aldus ontstane wankele financiële evenwicht wat in balans te brengen moest er dan maar voor 'derden' gebrouwen gaan worden. Bierfirma's leken de passende pleister op de wonde voor velen. Iedere week met een nieuw bier op de markt komen om aan de tijdelijke wensen van de trend-consument te voldoen was dan weer het antwoord van anderen.

Ik denk dat we als kleine brouwers daarmee onze hand overspeeld hebben en een kaartenhuis gebouwd hebben dat nooit een stabiele ondergrond kan bieden voor een gezonde bedrijfstak. Tel daarbij op dat enkele grote brouwerijen, die tóch de horeca-markt domineren, enkelen van ons hebben overgenomen om leemten in hun portfolio op te vullen, en we hebben onszelf behoorlijk uit de markt geprijsd. Nu trachten we allen in hetzelfde kleine vijvertje onze kostwinning te vinden..

De mogelijke oplossing is niet eenvoudig, en zal voor velen het einde van hun brouw-carrière betekenen. De markt krimpt, en dus zal de sector moeten krimpen. Niemand zit te wachten op hele sloten onverkoopbaar bier dat voor dumpprijzen in de markt gezet gaat worden. Snijden is lijden, maar ik denk dat het onoverkomelijk is dat sommigen van ons de deuren moeten sluiten. Dit pijnlijke effect kan mogelijk verhinderd worden wanneer we stoppen met voor derden te brouwen. Waarom zouden we zélf onze concurrentie creëren of in stand houden? Verder denk ik dat we ons moeten focussen op geloofwaardigheid. Stoppen met praktijken als het op de markt brengen van misbrouwsels (al dan niet onder een andere naam) en een stukje authenticiteit voor ons merk moeten creëren.

Dit klinkt eigenlijk allemaal wat pessimistischer dan bedoeld. Bier is al vele honderden jaren verweven met onze cultuur en we moeten ons zeker niet in hetzelfde verdomhoekje laten drukken als de tabaksindustrie. Maar we moeten een statement maken voor realistische kwaliteit, authenticiteit en originaliteit. Alleen zo kunnen we onszelf staande houden. Voor de overigen wordt het buigen of barsten vrees ik.

Proost!

Ronald Mengerink