Proeven met het hart
5 juni 2025 - Mariëlle Cobussen.
Begin jaren '90 startte ik mijn juridische loopbaan op een chique Haags kantoor. Op zo'n snikhete dag waarbij mijn panty en mantelpak aan mij vast kleefden, rondde ik samen met mijn leidinggevende een bespreking met cliënten af op een restaurant terras. Na afloop werd wat besteld om te proosten op de goede afloop. En vers als ik was uit de Nijmeegse studentenbanken, verlangde ik naar een koel, licht sprankelend, vers getapt bier. Mooie belletjes in het glas en de condens van de zon aan de buitenkant. Ondanks de zeer beperkte keuze -wijnkaarten plegen op dit soort plekken vijf keer zo lang te zijn dan de bierkeuze - genoot ik van mijn bier.
Bij terugkomst op kantoor vond mijn leidinggevende iets. Niet van mijn werk. Maar wel van de keuze van mijn drankje. In een zakelijke omgeving had ik een glas witte wijn behoren te bestellen. Of rosé. Geen bier. Dat hoort niet en zeker niet voor een dame. Destijds ben ik de discussie niet aan gegaan. Ik besloot stilletjes lekker te blijven proeven met mijn hart. Het vooroordeel dat bier niet chique zou zijn, of zelfs niet hoort bij dames, ben ik daarna helaas nog veel vaker tegengekomen.
Voor dit blog dacht ik hier over na. Waar komt dat toch vandaan? Als eerste dat vooroordeel dat bier als plat of volks wordt beschouwd. Ik herinnerde mij het onderdeel De geschiedenis van bier uit mijn biersommelier opleiding. Die zienswijze dat bier niet chique zou zijn, gaat eigenlijk al heel ver terug. De Germaanse stammen die hier woonden, dronken en brouwden bier. Althans hun vrouwen brouwden bier. Het behoorde tot de taak van vrouwen op een versterkt hof of burcht te zorgen voor voldoende brood en vers bier. Nadat de Romeinse legioenen de Alpen over waren getrokken en het Noordwesten van Europa veroverden, brachten deze legioenen, bestaande uit mannen, hun drinkcultuur mee. En dat was wijn. Vanaf dat moment dronk de bovenlaag van de Gallo-Romeise samenleving wijn. En door wijn te drinken kon je laten zien dat je bij deze nieuwe hippe upperclass behoorde.
Is dat het hele verhaal? Is er iets ongemakkelijks aan vrouwen met bier? Want vrouwen bleven bier wel brouwen. De eerste brouwsters waren vrouw. We kennen allemaal de verhalen van de biergodinnen. Het idee is dat vrouwen brouwden, totdat mannen in de gaten kregen dat er met goed houdbaar bier geld te verdienen viel. Dat was het geval vanaf de vroege middeleeuwen toen hop als toevoeging aan bier werd geïntroduceerd. Het kon op transport en dus kon bier commercieel worden verhandeld. Omdat vrouwen geen lid konden zijn van een gilde deed de macht van de gilden in de middeleeuwen de rest. Bier brouwen werd een mannenzaak.
Althans dat klopt in grote lijnen. Als je daar wat verder induikt blijkt dat er ook in de 16e, 17e en 18e eeuw brouwerijen in eigendom waren van vrouwen. Ze moesten ook wel. Mannen overleden. En zonder financieel vangnet, werden de weduwen eigenaressen van brouwerijen. Ze stonden aan de roerstok en hadden brouwknechten in dienst. En als het familiekapitaal voor de volgende generatie in gevaar is, vraagt niemand zich af of dat wel hoort, vrouwen met bier. Zo had de Stella Artois brouwerij nu niet meer bestaan als daar niet wat kordate vrouwen de leiding op zich hadden genomen.
Een voorbeeld uit de 17e eeuw waarin de combinatie vrouwen die bier drinken wat ongemakkelijk lijkt is het beroemde schilderij van Frans Hals, Malle Babbe. Hij schilderde haar rond 1634 met een grote bierkan en een uil op haar schouder. Het is een beetje een dubbel schilderij. Malle Babbe heeft echt bestaan als Barbara Claesz in Haarlem en was verstandelijk beperkt. De uil op haar schouder verwijst niet naar wijsheid, maar naar iemand die duidelijk onder invloed was en niet helemaal lekker in het hoofd. Niet per se chique, deze vrouw met bier. Maar ze lacht wel voluit. Blijkbaar had ze wel plezier.
Omdat bier onderdeel bleef van onze cultuur, volgden in de loop van de tijd allerlei bierrevoluties. In de 19e eeuw werd pils de dominante bierstijl en verdrong bierstijlen van daarvoor. Voor het brouwen van goed pils is bij uitstek behoorlijk wat techniek vereist. Thuisbrouwen ligt daarbij veel minder voor de hand. Mijn eigen waarneming is dat vrouwen over het algemeen minder bier drinken en als ze bier drinken, en pils niet hun favoriete bierstijl is. Met het dominante pilslandschap wat in Nederland ontstond vanaf zo'n beetje 1900 lag het dus niet voor de hand dat vrouwen massaal pils gingen drinken. Uitzonderingen daar gelaten.
De clubs die probeerden het tij te keren, zoals PINT in de jaren '80 van de vorige eeuw, bestonden voor het grootste deel uit mannen. Met de aandacht voor Bockbier en de eerste speciaalbieren zoals zwaardere Belgische bieren werden vrouwen ook niet massaal aangetrokken tot bier. Van de Nederlandse bierreclames van grote biermerken kwamen vrouwen ook niet massaal op andere gedachten. Meestal werden mannen afgebeeld. Die kameraadschappelijke mannen dingen met elkaar doen, zoals genieten van voetbal of samen proosten.
Toch adviseerden vroedvrouwen in Nederland tot ver in de jaren '70 aan net bevallen vrouwen een oud bruin bier te drinken. Omdat dat goed was om de borstvoeding op gang te brengen. En er valt me ook altijd iets op, als ik net over de grens bij mijn woonplaats in Duitsland ben. Op een zaterdagmiddag zie je daar keurig geklede dames van boven de 50, net van de kapper vandaan, op een terras genieten van een vers schuimende Weizen. Dezelfde leeftijdscategorie vrouwen in Nederland drinkt grotendeels wijn.
Bij een jonger publiek ligt het anders. Met de Craftbeer revolutie, maar ook de aandacht voor goed en ambachtelijk voedsel, is er een nieuw publiek dat bier omarmt. En daarin is het aandeel vrouwen een stuk groter. Dus ik ben maar eens te rade gegaan bij een collega biersommelier met een mooie bierzaak in het Oosten van het land. Wat ziet hij? Hij bevestigt mijn indruk. De vrouwen die bij hem bier kopen en geïnteresseerd zijn in diverse bierstijlen zijn over het algemeen jonger dan 35. Drinken ze opvallend andere stijlen? Dat valt mee. Maar bijvoorbeeld Sours vallen meer in de smaak. Het is maar een schets, maar ik herken het wel. In mijn vriendinnen groep, bestaande uit vrouwen ver boven de 35, ben ik inderdaad een eenling en daardoor een soort bier missionaris. Op een "ik lust geen bier" voel ik een enorme drang stijlen te laten proeven, die wel in de smaak vallen. Onder het motto dat over smaak niet te twisten valt, maar dat je het dan wel eerst moet proeven. En verrassend vaak volgt dan, oh maar dit is heel lekker! Als er een mooie Saison, een Barrel Aged Bier, een Grape Ale of een Champagnebier in het proefglas zit.
Ook het combineren van bier en spijs valt dan bij vrouwen die normaal gesproken geen bier drinken alsnog in goede aarde. Waar je een aantal jaren geleden in een sterrenrestaurant nog werd aangekeken als een barbaar als je bier bij een gerecht bestelde, is met de komst van honderden biersommeliers het combineren van bier en spijs ook daar doorgedrongen als een mooie kunst. Zelfs de Allerhande publiceert in de decembermaand specials over de combinatie bier en spijs. En samen een paar mooie gerechtjes maken en die met een mooi bier combineren, kan in mijn vriendinnengroep wel op enthousiasme rekenen.
Weer een andere collega biersommelier hield laatst een goed verhaal voor het Biergilde waarvan ik zelf met veel plezier lid ben. Dat overigens geheel uit mannen bestaat. Mij hoor je daarover niet klagen, maar het is wel een feit. Hij herinnerde mij weer aan het onderscheid tussen proeven met verstand en proeven met het hart, wat we in onze opleiding leerden maken. Proeven met het verstand betekent dat je zoveel mogelijk alle stukjes van het smaak pallet van bier ontdekt. Van zuur, tot zoet, bitter en zilt. Zo ontwikkel je je eigen smaakrijkdom steeds verder. Rustig beleven wat je echt proeft. Soms iets proeven wat in het Engels een "acquired taste" wordt genoemd. Een smaak die niet direct positief wordt gewaardeerd, maar die je in de loop van de tijd leert waarderen. En soms is het gewoon proeven met het hart. Genieten van een favoriet bier, omdat je daar enorme zin in hebt. Net zoals ik destijds op dat Haagse terras.
Natuurlijk is iedereen vrij om lekker te drinken wat je zelf wil. Zo lang je het maar niet drinkt omdat "het zo heurt". Ik gun iedereen, maar vooral veel meer vrouwen dan nu het geval is, dat ze bier proeven met hun hart. Aan mij zal het niet liggen.
