Stem bier

1 juni 2024 - Arjanneke van den Berg.

De landelijke verkiezingen liggen alweer een half jaar achter ons, de Europese komen eraan. Momenten waarop (politieke) ambities uitgesproken en vergezichten geschetst worden en dat maakt mij nieuwsgierig naar wat dit voor ‘onze’ bierwereld en biertoekomst gaan betekenen.
Intussen is er een nietje geslagen door het ‘hoofdlijnenakkoord’ ¹⁾ – een regeerakkoord willen ze het niet noemen - dus kan ik op zoek gaan. Het woord ‘bier’ heb ik er niet in gevonden. Wel was er rond de verkiezingen nog een dingetje met gratis bier, maar ook daar is verder niks over vastgelegd. Dus verder speuren naar wat nog meer van belang kan zijn voor de bierwereld; kunnen we bier blijven drinken? Kunnen we bier blijven brouwen? De impact van klimaat en milieu voor de bierwereld is volgens mij evident, dus welke maatregelen mogen we verwachten? Al in de eerste alinea lees je “We willen dat boeren, tuinders en vissers (weer) een toekomst hebben.” Stiekem had je gehoopt dat ook de brouwers in dat rijtje zouden staan.

Water

Het grootste bestanddeel van de ingrediëntenlijst. Zonder water geen bier. Zonder water zaten we gerst te kauwen. Nu leven we in de gelukkig omstandigheid dat wanneer de brouwer hier in Nederland de kraan opendraait om z’n maischketel te vullen, er èn water uitkomt èn dat het bruikbaar is. Waar ‘ie dan waarschijnlijk niet bij stilstaat is dat het drinkwater (brouwwater!) in Nederland steeds schaarser wordt. Hogere temperaturen veroorzaken verzilting, waardoor grondwater moeilijker filterbaar wordt. Drinkwaterbedrijven moeten steeds meer doen om vervuild water drinkbaar te maken vanwege de lozing van verontreinigd water door de industrie (met bijvoorbeeld PFAS) en landbouw (door bijvoorbeeld gewasbeschermingsmiddelen en nitraten in de mest) en uitgeplaste medicijnresten ²⁾ . Daarnaast zijn we met steeds meer mensen, wat ook de vraag naar drinkwater nog eens vergroot. Ons drinkwater is afkomstig van zowel grondwater als oppervlaktewater. En dat oppervlaktewater in Nederland is het slechtste van alle EU-lidstaten; maar één procent van onze wateren mag ‘goed’ genoemd worden ³⁾ .
Dat lijkt mij nogal een waarschuwing, dus kom maar op! Wat gaan we eraan doen!? Na een simpel ⌘F of CTRL+F op ‘water’ vind ik alleen:
“Adaptatie / aanpassen aan klimaatverandering (…)
De adaptatie-aanpak wordt geactualiseerd, met in ieder geval aandacht voor:

de gevolgen van verdroging voor onder andere de voedselproductie (…) en
de beschikbaarheid van zoetwater” ¹⁾

Hum, deze regering gaat het dus niet verhelpen, maar ‘we’ gaan ons aanpassen. Ik ben benieuwd hoe je je hier als brouwer aan kunt aanpassen; minder brouwen, minder water in je bier? Wie bepaalt, en hoe, welke partij er (een eerste) recht op water heeft? En waar vallen brouwers dan onder?

Hop en mout

Omdat de andere ingrediënten, hop en mout, voornamelijk uit het buitenland komen heb ik daar maar niet op gezocht in de plannen van onze nieuwe regering. Wel weet ik dat er al verschillende problemen bij het verbouwen van deze grondstoffen zijn. Zo voorspellen Tsjechische onderzoekers dat wanneer de hitte en droogte verder toenemen, de hopopbrengsten per hectare tot zo’n 18% zullen afnemen ⁴⁾ en ook de aromastoffen, de alfazuren, met tot wel 30% zullen dalen. Kortom: je hebt dus straks mìnder hop en ook nog van mìndere kwaliteit waar je dus méér van nodig hebt.

In de gerstteelt speelt dat de opbrengst en kwaliteit afneemt, wat betekent dat boeren minder geneigd zullen zijn om überhaupt nog gerst te verbouwen. Vaak wordt brouwgerst gemaakt van zomergerst, maar droogte en hitte hebben de afgelopen jaren de oogsten nadelig beïnvloed. Veel boeren schakelen nu over naar wintergerst om de opbrengst in ieder geval nog op peil te houden. Risico daarvan is dan weer dat bij hevige regenval in de winter die gerst in de grond verrot.
Het grillige klimaat leidt bovendien tot de vorming van kleinere, resistentere zetmeelkorrels in de gerst. De temperatuur die nodig is om deze kleinere korrels te verstijfselen komt hierdoor steeds hoger te liggen. Deze verstijfseling is nodig om het zetmeel toegankelijk te maken voor de enzymen, die het zetmeel tijdens de brouw omzetten naar suikers. De verstijfseltemperatuur in de oogst van 2023 zat al bijna op het niveau waar de van nature aanwezige enzymen denatureren en hun werking verliezen. ⁵⁾ In de toekomst zullen we dus misschien anders moeten gaan brouwen; volgens de decoctiemethode of met enzymen uit een potje? Hoe dan ook zal dit invloed hebben op het brouwproces en dus op het bier.

Kortom, bedenk dus wanneer je straks weer in het stemhokje staat: klimaatzorgen zijn bierzorgen, klimaatbewust is bierbewust. En nee, there’s no such thing as free beer, maar je kan wel ‘bier’ stemmen.