Een land van gestampte muisjes en geprakte boerenkool

1 maart 2022 - Raymond van der Laan.

Onheil dreigt. De wereld waarin we leven is een snel tempo een stuk minder gezellig aan het worden. Een huizenmarkt die wordt geregeerd door buitenlandse investeringsmaatschappijen en prinsen met rare brillen waarmee slechts eurotekens goed te zien zijn. Enge dictators die menselijke vrijheden inperken, en toch aan populariteit winnen. Het openbaar onderwijs dat zodanig is afgebrokkeld dat handige commerciële partijen hun kans schoon zien. Jarenlang gebrek aan leiderschap van hen die met oogkleppen op en zonder enige vorm van ideologie onverdroten de uitholling van de maatschappij doorzetten, in de illusie dat ze zo een ‘gaaf land’ creëren. Het optrekken van muren, hekken en ander asociaals om de ander zoveel mogelijk buiten te sluiten; solidariteit is een woord dat niemand meer kent. Regels en fatsoensnormen? Die zijn er voor anderen. Ja, het zijn barre tijden.

En dan dreigt ook nog eens het einde van de zo volhardend bevochten variatie in bier. Hoofdoorzaak: het aanhoudende gebruik van het woord ‘speciaalbier’. Lieve lezer, ik heb dit woord vaak geprobeerd te vermijden door een eufemisme te gebruiken, en het over het ’s-woord’ te hebben. Als een woord dat we liever niet noemen. Maar ik heb gemerkt dat het woord nog veel aanhangers kent. Liefhebbers misschien zelfs wel. Sta mij daarom toe dit onderwerp toch aan te snijden. Want deze website, deze stichting, heeft de woorden ‘erfgoed’ en ‘cultuur’ in de naam. En dat erfgoed en die cultuur zijn niet gediend bij dit woord. Sterker nog, ze worden bedreigd door dit woord.

Het is een serieuze zaak. Want alles wat ‘speciaal’ is, is niet ‘normaal’. En wat niet normaal is, wat niet aan de norm voldoet, zal vroeger of later het veld ruimen. Echter. Biervariatie is nu juist wél normaal. En dus is het niet nodig om het speciaal te noemen. Wat speciaal is, is dat we decennialang konden kiezen uit slechts één type bier. De norm zou moeten zijn dat we de keuze hebben uit diverse typen bier, van diverse brouwerijen. Daar is niets speciaals aan. De bedreiging bestaat er uit dat het ‘speciale’ wordt gezien als hype, mode, rage, trend of gekte. Iets van voorbijgaande aard dus. Iets voor hobbyisten (bierbrouwen is vaak een ‘uit de hand gelopen hobby’), iets voor hipsters, voor geeks, een incrowd. Niet voor de gewone man of vrouw. En dus iets om aan je voorbij te laten gaan, om te negeren, om als afwijking te beschouwen.

Het s-woord zal biervariatie nooit normaal maken. Het staat het juist enorm in de weg. Het is een opmerkelijk verschijnsel dat ondernemingen die nog zeer recent zijn gestart zonder terughoudendheid dit achterhaalde woord blijven gebruiken. Anno 2022 worden er nog steeds winkels gestart die ‘speciaalbier’ op de ruit kalken. Maar als Nederland vol staat met bierwinkels, als er meer dan negenhonderd brouwerijen zijn, wat is er dan precies speciaal aan? Is het woord dan zo diep in het gemeenschappelijk bewustzijn ingesleten dat men uit een soort automatisme het s-woord hanteert? Je zou van professionals in de branche kunnen verwachten dat er diep over deze materie wordt nagedacht, en dat men als gevolg van dit diepe nadenken het woord ferm van zich afwerpt. Want ik ga er van uit dat men er over een zekere tijd ook nog wil zijn. Jezelf speciaal blijven noemen gaat daar niet bij helpen, vrees ik. Want wie vandaag speciaal is, wordt morgen vervangen door de volgende hype, mode, rage of trend. Allemaal even speciaal. Voor zolang als het duurt. Daarentegen: wie vandaag normaal is, is er morgen ook nog.

Wie denkt dat de biervariatie ondanks het s-woord inmiddels al diepgeworteld genoeg is, hoeft alleen maar om zich heen te kijken. Het bierschap bij de supermarkten wordt niet groter, eerder kleiner. Mainstream media besteden nauwelijks kolomruimte aan bier. Horeca-opleidingen hebben hoegenaamd geen aandacht voor bier. De reguliere horeca hanteert liefdeloze geplastificeerde assortimentskaarten van een multinational, vol met plakkerige kringen uit het bij elkaar gekochte aanbod. De gastronomische journalistiek in Nederland begrijpt nog altijd niet veel van bier. Daar drinkt men een hooguit een koud pilsje na het keuren van tachtig Malbecs, schrijft zonder gêne over bier dat bitter is dankzij ‘gebrande hop’, denkt sowieso dat bitter de enige smaak is die bier te bieden heeft, en gebruikt in recepten het ingrediënt ‘bier’ zonder nadere specificatie. Er is een fundamenteel gebrek aan kennis en - erger nog - interesse. Hoe anders is dat in andere landen waar wijn- en gastronomietypes alles willen weten van de rijkheid aan smaken die bier brengt. Nederland blijft in de kern toch een land van gestampte muisjes en geprakte boerenkool. Al dat aparte bier, dat is maar speciaal. De bierwereld lijkt een diverse en levendige wereld. Maar dat is vooral zo als je naar binnen kijkt, comfortabel onder de eigen stolp. Daarbuiten waait een gure, schrale wind.

Er zijn meerdere argumenten om afscheid te nemen van het woord. Zoals het gebrek aan betekenis. Op wat de social media heet gaat het over gewoon speciaalbier, echt speciaalbier, gangbaar speciaalbier en speciaal speciaalbier. Koddig. De voorbeelden van verwarring omtrent het s-woord zijn legio. Zo definieert Nederlandse Brouwers in het Nationaal Bieronderzoek de term speciaalbier als bier met een alcoholpercentage van 5% of meer. Volgens Gall & Gall is speciaalbier hetzelfde als bovengistend bier. De consument heeft natuurlijk niets aan deze flauwekul, en het is opmerkelijk dat de brouwerijen van Nederland dit gelaten over zich heen laten komen. Hun product wordt door deze organisaties in feite geridiculiseerd.

Kortom. Laat de biervariatie steviger verankerd raken in de samenleving. Want dat is het nu niet. Dommel niet in. Stop met tevreden zijn. De bierrenaissance mag dan al meer dan veertig jaar aan de gang zijn, maar voor velen is dit allemaal nog nieuw. Voor de overgrote meerderheid van de consumenten zelfs.

Laat brouwend Nederland daarom zelf in de driver’s seat plaatsnemen. Hoe? Door niet afhankelijk te zijn van de luimen van een category manager van een supermarktketen of een redacteur van een krant, die toevallig wel of toevallig niet van bier houdt. Door de gearriveerde culinaire VIPs die helemaal geen zin hebben in die nieuwerwetse fratsen rechts in te halen. Door een actieve rol in opleidingen spelen, en zelf een curriculum te ontwikkelen. De kookclubjes van Nederland op het goede spoor zetten middels een kookboek bomvol zesgangendiners met voor elke gang een passend bier. Start een eigen landelijke winkelketen. Creëer een overtuigend narratief voor de consument. Vestig een of twee bierstijlen die alle brouwers brouwen en iedereen in den lande herkent en overal kan krijgen. Bevecht desnoods een plek in de politiek zoals momenteel in Frankrijk en Duitsland gaande is. Hoe het ook zij, er hoort geen woord bij dat hetgeen brouwende ondernemers te bieden hebben ‘speciaal’ noemt. Of raar, of afwijkend, of bijzonder. Volgens mij kunnen we wel zonder die archaïsche, misplaatste term. Laat biervariatie normaal zijn, laat bierrijkdom normaal zijn. Behandel het als iets normaals, en het wordt iets normaals.

Onheil dreigt. Laten we daarom de wereld een pietsie gezelliger maken. Stop het gebruik van het woord ‘speciaalbier’. Vandaag nog.